در سیستم سوخت‌رسانی خودرو، یکی از قطعاتی که نقش حیاتی در تنظیم مقدار هوای ورودی به موتور دارد، دریچه گاز خودرو است. این قطعه شاید ظاهری ساده داشته باشد، اما عملکرد آن مستقیماً روی قدرت موتور، مصرف سوخت، شتاب‌گیری و عملکرد کلی خودرو تأثیر می‌گذارد.
با این حال، یکی از مشکلات رایجی که رانندگان زیادی با آن روبه‌رو می‌شوند، خرابی دریچه گاز است؛ موضوعی که اگر به موقع شناسایی و رفع نشود، می‌تواند دردسرهای زیادی ایجاد کند.
در این مقاله از بازرگانی هنرور قصد داریم به‌طور کامل بررسی کنیم که خرابی دریچه گاز دقیقاً چه دلایلی دارد، علائم آن چیست و چگونه می‌توان از بروز چنین مشکلی پیشگیری کرد.
دریچه گاز خودرو چیست و چه نقشی دارد؟
دریچه گاز یکی از قطعات کلیدی در مسیر ورود هوا به موتور است. در واقع وظیفه اصلی این قطعه، کنترل میزان هوایی است که وارد منیفولد ورودی موتور می‌شود. این میزان هوا، با مقدار سوخت تزریق‌شده ترکیب شده و نسبت صحیحی از هوا و بنزین را برای احتراق ایجاد می‌کند.
در خودروهای قدیمی، دریچه گاز مکانیکی بود و با سیم گاز به پدال متصل می‌شد. اما در خودروهای جدیدتر، این قطعه به صورت الکترونیکی (Throttle Body Electronic) عمل می‌کند و واحد کنترل الکترونیکی موتور (ECU) میزان باز یا بسته شدن آن را تنظیم می‌کند.
عملکرد صحیح دریچه گاز به‌طور مستقیم بر روی شتاب خودرو، نرمی حرکت موتور و مصرف سوخت اثرگذار است. به همین دلیل، وقتی این قطعه دچار مشکل شود، اولین نشانه‌ها را در عملکرد کلی خودرو حس می‌کنید.
علائم خرابی دریچه گاز
وقتی دریچه گاز دچار ایراد یا کثیفی شود، رفتار خودرو کاملاً تغییر می‌کند. در ادامه، مهم‌ترین علائم خرابی دریچه گاز خودرو را بررسی می‌کنیم تا بتوانید قبل از تشدید مشکل، آن را تشخیص دهید:
۱٫ نوسان در دور موتور در حالت خلاص
یکی از واضح‌ترین نشانه‌های خرابی دریچه گاز، نوسان دور موتور در حالت درجا است. یعنی زمانی که خودرو در حالت خلاص یا توقف است، عقربه دور موتور بالا و پایین می‌رود. این نوسان معمولاً به خاطر کثیفی دریچه گاز یا خرابی سنسور موقعیت آن (TPS) رخ می‌دهد.
۲٫ کاهش شتاب و تأخیر در گاز خوردن
وقتی راننده پدال گاز را فشار می‌دهد ولی خودرو با تأخیر واکنش نشان می‌دهد یا شتاب کافی ندارد، به احتمال زیاد دریچه گاز درست باز و بسته نمی‌شود. این اتفاق در خودروهای مجهز به دریچه گاز برقی بیشتر دیده می‌شود.
۳٫ افزایش مصرف سوخت
اگر در مدت کوتاهی متوجه شدید مصرف بنزین خودرو بیشتر شده است، ممکن است علت آن خرابی دریچه گاز یا تنظیم نادرست ECU باشد. چون نسبت هوا به سوخت به‌درستی تنظیم نمی‌شود و احتراق ناقص رخ می‌دهد.
۴٫ خاموش شدن ناگهانی خودرو
یکی از بدترین علائم خرابی دریچه گاز، خاموش شدن ناگهانی موتور در حین رانندگی یا هنگام توقف است. در این حالت، موتور نمی‌تواند دور آرام را حفظ کند و به‌یک‌باره خاموش می‌شود.
۵٫ روشن شدن چراغ چک موتور
چراغ چک در خودرو همیشه نشانه‌ی وجود خطا در سیستم‌های مختلف است. خرابی دریچه گاز یا سنسور TPS می‌تواند باعث روشن شدن این چراغ شود. با استفاده از دستگاه دیاگ می‌توان کد خطا را خواند و مشکل را دقیق‌تر بررسی کرد.
دلایل اصلی خرابی دریچه گاز
برای اینکه بدانید چرا ممکن است این قطعه دچار ایراد شود، باید کمی با ساختار و عملکرد آن آشنا باشید. خرابی دریچه گاز معمولاً به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
۱٫ کثیف شدن دریچه گاز
یکی از رایج‌ترین دلایل، تجمع دوده و رسوبات سوخت در اطراف محور دریچه است. این دوده باعث می‌شود حرکت صفحه گاز سخت‌تر شود و در نتیجه باز و بسته شدن دریچه به‌درستی انجام نشود.
۲٫ خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS)
این سنسور میزان باز شدن دریچه را به ECU گزارش می‌دهد. در صورت خرابی آن، ECU اطلاعات نادرست دریافت کرده و مقدار هوای ورودی به موتور تنظیم نمی‌شود.
۳٫ اشکال در سیم‌کشی یا سوکت‌ها
در خودروهای مدرن، سیستم دریچه گاز کاملاً الکترونیکی است. اگر در مسیر سیم‌کشی، اتصالات یا سوکت‌ها مشکلی به‌وجود بیاید، فرمان باز و بسته شدن به‌درستی منتقل نمی‌شود.
۴٫ ایراد در موتور دریچه گاز برقی
در مدل‌های جدید، موتور کوچکی وظیفه باز و بسته کردن دریچه را بر عهده دارد. اگر این موتور بسوزد یا ضعیف شود، دریچه در وضعیت اشتباه باقی می‌ماند و خرابی دریچه گاز اتفاق می‌افتد.
۵٫ مشکلات نرم‌افزاری ECU
گاهی اوقات مشکل از خود قطعه نیست، بلکه از برنامه‌ریزی اشتباه ECU یا خطای نرم‌افزاری آن است. در این حالت با ریست کردن ECU یا بروزرسانی نرم‌افزار، مشکل برطرف می‌شود.
روش‌های تشخیص خرابی دریچه گاز
برای تشخیص دقیق، بهتر است خودرو را به تعمیرگاه مجهز به دستگاه دیاگ ببرید. این دستگاه می‌تواند خطاهای مربوط به دریچه گاز و سنسورهای آن را به‌صورت کد نمایش دهد.
با این حال، چند روش ساده هم برای بررسی اولیه وجود دارد:
بازدید چشمی دریچه: درپوش فیلتر هوا را بردارید و به صفحه دریچه گاز نگاه کنید. اگر دوده یا جرم زیاد دیده شد، احتمال خرابی یا نیاز به تمیزکاری وجود دارد.
تست دستی حرکت دریچه: در مدل‌های مکانیکی، می‌توانید با دست صفحه را بچرخانید تا ببینید گیر دارد یا نه.
بررسی واکنش پدال گاز: اگر پدال سفت شده یا تأخیر دارد، نشانه‌ی خرابی سیستم دریچه گاز است.
نحوه تمیز کردن و رفع ایراد دریچه گاز
تمیز کردن دریچه گاز، یکی از اقدامات مؤثر برای رفع مشکلات جزئی است. البته اگر خرابی جدی باشد، باید قطعه تعویض شود. مراحل تمیز کردن به‌صورت خلاصه به شکل زیر است:
قطع برق باتری خودرو تا از آسیب به ECU جلوگیری شود.
باز کردن لوله‌ی هوای ورودی تا دسترسی به دریچه گاز فراهم شود.
استفاده از اسپری مخصوص تمیزکننده دریچه گاز برای پاک‌کردن جرم‌ها.
باز و بسته کردن صفحه گاز به آرامی تا مطمئن شوید حرکت آن روان است.
بستن مجدد قطعات و روشن کردن خودرو برای بررسی نتیجه.
در صورتی که پس از تمیزکاری همچنان علائم خرابی دریچه گاز ادامه داشت، باید قطعه بررسی دقیق‌تر و در صورت نیاز تعویض شود.
اهمیت تعویض به‌موقع دریچه گاز
بسیاری از رانندگان تا زمانی که خودرو کاملاً از کار نیفتد، نسبت به تعویض قطعات معیوب اقدام نمی‌کنند. اما در مورد دریچه گاز، تأخیر در تعمیر می‌تواند باعث آسیب به قطعات موتور و افزایش مصرف سوخت شود.
نکته مهم این است که در هنگام تعویض، از دریچه گاز اصلی و اورجینال استفاده کنید تا عملکرد موتور دچار اختلال نشود. در سایت بازرگانی هنرور می‌توانید انواع قطعات اصلی و اورجینال مربوط به سیستم سوخت و هوای خودرو را با ضمانت تهیه کنید.
پیشگیری از خرابی دریچه گاز
پیشگیری همیشه بهتر از تعمیر است. برای افزایش عمر دریچه گاز خودرو، به موارد زیر توجه کنید:
هر ۲۰ هزار کیلومتر، دریچه گاز را تمیز کنید.
فیلتر هوا را به‌موقع تعویض کنید تا گرد و غبار وارد سیستم نشود.
از بنزین باکیفیت استفاده کنید تا دوده کمتری تولید شود.
هنگام شست‌وشوی موتور، از نفوذ آب به اطراف دریچه گاز جلوگیری کنید.
در خودروهای برقی، از دستکاری سیستم برقی دریچه گاز خودداری کنید.
نشانه‌های خرابی دریچه گاز در خودروهای ایرانی
در خودروهای داخلی مانند پژو ۲۰۶، سمند، تیبا و پراید، خرابی دریچه گاز معمولاً با رفتارهای زیر همراه است:
پایین آمدن ناگهانی دور موتور هنگام ترمزگیری
سخت روشن شدن خودرو در صبح‌های سرد
گیرکردن دور موتور روی عدد بالا
واکنش کند پدال گاز
در این خودروها، تمیز کردن دوره‌ای و استفاده از قطعات اصلی تأثیر زیادی بر کارکرد بهتر سیستم دارد.
آیا خرابی دریچه گاز همیشه نیاز به تعویض دارد؟
نه، همیشه لازم نیست دریچه گاز تعویض شود. در بسیاری از موارد، تمیزکاری حرفه‌ای یا تعمیر سنسور TPS می‌تواند مشکل را برطرف کند. اما اگر قطعه فرسوده شده باشد یا موتور برقی آن از کار افتاده باشد، تعویض کامل دریچه گاز خودرو بهترین گزینه است.
بررسی ارتباط خرابی دریچه گاز با دیگر سیستم‌ها
گاهی خرابی این قطعه باعث بروز خطا در دیگر بخش‌ها می‌شود. برای مثال:
خرابی سنسور اکسیژن: به دلیل نسبت نادرست هوا و سوخت.
ایراد در دور آرام: به‌خاطر ورود هوای اضافی از دریچه بازمانده.
خطاهای موقت ECU: به علت اطلاعات اشتباه از TPS.
بنابراین، هنگام بررسی خرابی دریچه گاز باید کل سیستم هوارسانی و سنسورهای مرتبط نیز چک شوند.
نکاتی برای خرید دریچه گاز خودرو
در زمان خرید، به چند نکته مهم توجه کنید تا قطعه‌ای مطمئن و بادوام تهیه کنید:
حتماً از برندهای معتبر و فروشگاه‌های دارای ضمانت اصالت کالا خرید کنید.
شماره فنی روی قطعه را با مدل خودروتان مطابقت دهید.
به تفاوت میان دریچه گاز برقی و مکانیکی توجه داشته باشید.
از فروشگاه‌هایی مثل بازرگانی هنرور که در فروش قطعات اصلی تخصص دارند، خرید کنید تا از کارایی قطعه اطمینان داشته باشید.
