در دنیای امروز خودروها، نقش سنسورها به‌طور چشمگیری پررنگ‌تر شده است و یکی از حیاتی‌ترین سنسورها در سیستم خنک‌کاری، سنسور دمای آب است. این قطعه کوچک اما مهم، اطلاعات دقیقی از وضعیت دمایی مایع خنک‌کننده به ECU (واحد کنترل الکترونیکی خودرو) می‌فرستد و باعث بهینه‌سازی عملکرد موتور، جلوگیری از داغ شدن بیش‌ازحد و افزایش بازدهی مصرف سوخت می‌شود. در این مقاله از وبلاگ بازرگانی هنرور، به بررسی عملکرد سنسور دمای آب، کاربردها، انواع، دلایل و نشانه‌های خرابی سنسور دمای آب می‌پردازیم. همچنین روش‌های مراقبت و تست آن را نیز توضیح خواهیم داد.
سنسور دمای آب چیست؟
سنسور دمای آب یا Coolant Temperature Sensor، قطعه‌ای از سیستم الکترونیکی خودرو است که در مسیر جریان مایع خنک‌کننده موتور نصب می‌شود و دمای لحظه‌ای آن را اندازه‌گیری کرده و به ECU خودرو گزارش می‌دهد.
این سنسور معمولاً در نزدیکی ترموستات یا روی بدنه سیلندر نصب می‌شود و عملکرد آن برای تنظیم مقدار پاشش سوخت، زمان جرقه‌زنی و عملکرد فن رادیاتور بسیار حیاتی است.
در حقیقت، بدون عملکرد دقیق این سنسور، بسیاری از فرآیندهای مهم خودرو دچار اختلال خواهند شد. از استارت اولیه در هوای سرد گرفته تا کاهش مصرف سوخت و جلوگیری از داغ شدن بیش از حد موتور.
عملکرد سنسور دمای آب چگونه است؟
اصول عملکرد این سنسور بر پایه تغییر مقاومت الکتریکی در برابر حرارت است. این سنسورها معمولاً از نوع NTC (Negative Temperature Coefficient) هستند، به این معنا که با افزایش دما، مقاومت کاهش پیدا می‌کند.
مراحل عملکرد به صورت زیر است:
- مایع خنک‌کننده از کنار سنسور عبور می‌کند.
- سنسور دمای لحظه‌ای را اندازه‌گیری می‌کند.
- سیگنال الکتریکی به ECU ارسال می‌شود.
- ECU تصمیماتی مانند تنظیم مقدار سوخت، فعال کردن فن، یا کنترل تایمینگ موتور را بر اساس داده‌ها انجام می‌دهد.
کاربردهای سنسور دمای آب در خودرو
۱٫ کنترل نسبت هوا به سوخت
در هنگام استارت سرد، خودرو نیاز به سوخت بیشتری دارد. سنسور دمای آب در این مرحله به ECU می‌گوید که موتور هنوز سرد است و باید مقدار بیشتری سوخت تزریق شود.
۲٫ فعال‌سازی فن رادیاتور
ECU با استفاده از داده‌های سنسور دمای آب، فن رادیاتور را در دمای مشخص روشن می‌کند تا از جوش آوردن موتور جلوگیری شود.
۳٫ زمان‌بندی جرقه‌زنی
با تغییر دما، زمان‌بندی احتراق نیز تغییر می‌کند تا بهترین راندمان حاصل شود.
۴٫ نمایش دمای موتور روی آمپر پشت فرمان
سنسور دمای آب، اطلاعاتی برای نمایش میزان دمای موتور در آمپر خودرو ارسال می‌کند تا راننده بتواند شرایط موتور را کنترل کند.
انواع سنسور دمای آب
- تک سیمه: فقط سیگنال به ECU ارسال می‌کند.
- دو سیمه: سیگنال را به ECU می‌فرستد و همچنین دارای مسیر زمین (Earth) است.
- چند سیمه: ممکن است اطلاعات را به چند ماژول مختلف مثل ECU و آمپر پشت فرمان ارسال کند.
دلایل خرابی سنسور دمای آب
خرابی این قطعه ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد:
- استفاده از مایع خنک‌کننده غیراستاندارد
- سولفاته شدن پایه‌های اتصال سنسور
- نفوذ آب یا رطوبت به درون سنسور
- فرسودگی به‌مرور زمان (مخصوصاً در خودروهای بالای ۵ سال کارکرد)
- آسیب ناشی از نصب غیراصولی یا تعمیرات نادرست
- دمای بالای موتور برای مدت طولانی
نشانه‌های خرابی این بخش حیاتی
خرابی این قطعه می‌تواند باعث بروز اختلالات متعددی در عملکرد خودرو شود. مهم‌ترین علائم عبارت‌اند از:
۱٫ افزایش مصرف سوخت
در صورت ارسال اطلاعات اشتباه به ECU، ممکن است مخلوط سوخت و هوا بهینه نباشد.
۲٫ روشن شدن چراغ چک موتور
یکی از شایع‌ترین علل روشن شدن چراغ چک، خرابی سنسورهای اصلی از جمله سنسور دمای آب است.
۳٫ کار نکردن فن رادیاتور
اگر ECU اطلاعات درستی از دمای موتور نداشته باشد، فن به موقع روشن نمی‌شود و خطر جوش آوردن موتور وجود دارد.
۴٫ سخت استارت خوردن در هوای سرد
در هوای سرد، خودرو باید سوخت بیشتری دریافت کند. سنسور معیوب باعث ایجاد نسبت نامناسب هوا-سوخت می‌شود.
۵٫ نوسان آمپر دما یا نمایش دمای اشتباه
اگر آمپر دما نوسانی یا دمای غیرواقعی نشان دهد، ممکن است سنسور یا سیم‌کشی آن دچار مشکل شده باشد.
۶٫ خاموش شدن ناگهانی موتور
اگر دمای واقعی موتور بالاست ولی سنسور سیگنال اشتباه ارسال کند، ممکن است ECU اقدام به خاموش کردن موتور کند.
راهکارهای مراقبت از این قطعه
- استفاده از ضدیخ مناسب و تعویض دوره‌ای آن
- بررسی چشمی آمپر دما و عملکرد فن به‌صورت دوره‌ای
- چک کردن سیم‌کشی و سوکت سنسور برای اطمینان از اتصال صحیح
- عدم شستشوی موتور با آب پرفشار بدون پوشش دادن قطعات الکترونیکی
- تعویض سنسور با نمونه اورجینال در صورت مشاهده اختلالات بالا
نحوه تست سلامت سنسور دمای آب
یکی از روش‌های ساده برای تست سنسور، استفاده از مولتی‌متر و اندازه‌گیری مقاومت آن در دماهای مختلف است. مقدار مقاومت باید با جدول استاندارد ارائه‌شده توسط کارخانه تطابق داشته باشد. در غیر این صورت، باید سنسور تعویض شود.
همچنین با استفاده از دیاگ، می‌توان مقدار دمایی که ECU از سنسور دریافت می‌کند را مشاهده کرد. اگر مقدار نمایش‌داده‌شده غیرواقعی بود، احتمال خرابی سنسور بسیار بالاست.
آیا می‌توان این قطعه را تعمیر کرد؟
در اغلب موارد، تعمیر این قطعه توصیه نمی‌شود. این سنسورها قطعات حساسی هستند و هزینه تعویض آن‌ها نسبتاً پایین است. در صورت خرابی بهتر است از برندهای معتبر و قابل اعتماد مانند نمونه‌های موجود در فروشگاه بازرگانی هنرور استفاده شود.
هزینه تعویض سنسور دمای آب
بسته به نوع خودرو، برند سنسور و دستمزد مکانیک، هزینه تعویض این قطعه می‌تواند متغیر باشد. سنسورهای موجود در فروشگاه بازرگانی هنرور از برندهای معتبر با گارانتی اصالت کالا عرضه می‌شوند.
